Elk najaar organiseren SPES vzw en CIMIC vzw een studiedag, genaamd ‘Heldere bronnen’. Dit keer stond het werk van Martin Buber centraal. Mij was gevraagd een bijdrage te leveren in de vorm van een getuigenis over de invloed van het gedachtegoed van deze godsdienstfilosoof op mijn werk als coach en trainer.

Tijdens mijn opleiding tot contextueel therapeut, meer dan tien jaar geleden, kwam ik in contact met het werk van Martin Buber. Hij was een van de inspiratiebronnen van Ivan Nagy, de grondlegger van het contextuele gedachtegoed. Sindsdien vormt zijn filosofie een leidraad in mijn werk als coach.

Zijn bekendste werk is ‘Ik en Jij’, met als kerngedachte: ‘alle werkelijke leven is ontmoeting’. Voor Buber ligt de essentie van het mens-zijn in relaties, en die visie roept mij als coach op om bewust te investeren in de kwaliteit van de ontmoeting met de cliënt.

Bubers gedachtegoed rond het ‘Ik-Jij’-grondwoord heeft een diepe impact op hoe ik mijn cliënten benader en begeleid. Buber stelt: “Het grondwoord Ik-Jij kan slechts met het gehele wezen gesproken worden.” Dit inspireert mij om mijn cliënten tegemoet te treden vanuit het beste in mezelf. Wanneer ik hen niet als objecten maar als subjecten benader, ontstaat er een echte ontmoeting, waarin heling mogelijk is. In die momenten voelt de cliënt zich werkelijk gezien en begrepen in wie hij of zij ten diepste is.

“Wanneer ik mijn cliënten niet als objecten maar als subjecten benader, ontstaat er een echte ontmoeting, waarin heling mogelijk is.”

Toch confronteert Buber me ook met mijn eigen valkuilen. Op momenten waarop ik oordeel of diagnosticeer, merk ik dat ik mijn cliënt objectiveer. Dit verbreekt de ‘Ik-Jij’-relatie en vervangt deze door een ‘Ik-Het’-relatie. Die afstand doet afbreuk aan de verbinding die juist zo essentieel is in coaching. Het vraagt bewuste aandacht om telkens weer terug te keren naar een authentieke en open houding, waarin de ander werkelijk mag zijn wie hij of zij is.

Buber erkent daarnaast de waarde en onvermijdelijkheid van het objectieve ‘Het’-perspectief: Het is niet mogelijk enkel het Ik-Jij te beleven. Volgens Buber kan de mens niet zonder ‘Het’ leven, maar wie alleen daarmee leeft, is niet mens.

Ook mijn cliënten brengen vaak een objectieve, geobjectiveerde blik mee als ze spreken over hun professionele context. Als ze zich nogal kritisch uitlaten over prestaties van een medewerker of hun leidinggevende een micromanager noemen, velen ze een oordeel, waarmee ze de andere objectiveren. Mijn taak is om hen te helpen voorbij die objectivering te kijken en een meer persoonlijke betekenislaag te ontdekken.

“Een relatie is wederkerigheid,” stelt Buber. Voor mij houdt dat in dat ik mijn cliënten niet reduceer tot een probleem of casus, maar hen erken in hun volle menselijkheid. In deze relaties zijn wederzijds respect, authenticiteit en aanvaarding essentieel. Door mijn cliënten te accepteren zoals ze zijn, bied ik ze een veilige ruimte waarin zij zichzelf kunnen ontdekken, en groeien. Aanvaarding is volgens Buber de sleutel tot verandering: “Door mijn aanvaardende liefde ontdek ik in jou wat je bedoeld bent om te worden.”

De ware ontmoeting vindt plaats in de dialoog, waarin een warme eerbied voor het anders-zijn van de ander centraal staat. Net zoals bij een schaakspel, waarin de verrassing van de ander de kern vormt, is ook de coachingsrelatie onvoorspelbaar. Dit vraagt van mij als coach om comfortabel te zijn met het ‘niet-weten’, een van de kerncompetenties die de Internationale Coach Federatie benadrukt. Hoewel dit uitdagend was om te leren, ervaar ik dit inmiddels als essentieel om een veilige ruimte te creëren waarin cliënten hun gevoelens en ervaringen kunnen delen.

Alle werkelijke leven is ontmoeting
Bubers filosofie biedt een tegenwicht tegen de neiging om relaties te instrumentaliseren. Het herinnert me eraan dat transformatie plaatsvindt in de ontmoeting, waarbij niet alleen de doelen van de cliënt belangrijk zijn, maar ook de kwaliteit van de relatie. Het is deze transformerende kracht van verbinding die mijn werk als coach zinvol en waardevol maak.

SPES (SPiritualiteit in Economie en Samenleving)
CIMIC (Centrum Intercultureel Management en Internationale Communicatie)

Andere artikelen: