Een kroniek van sterke vrouwen: Half leven van Aya Sabi

Soms lees je een boek dat blijft nazinderen, als een echo van je eigen gedachten.
Half leven van Aya Sabi is zo’n boek.

Het is een meerstemmig portret van drie generaties vrouwen: grootmoeder Fatna, dochter Hamouda en kleindochter Shams. Drie vrouwen, drie levens, drie gevechten. Maar vooral: drie stemmen die laten zien dat kracht en kwetsbaarheid hand in hand gaan. Dit thema van innerlijke strijd en verbondenheid raakt ook aan de kern van het boek over loyaliteit dat ik op dit moment schrijf, waarin ik onderzoek hoe onze diepste banden ons vormen en uitdagen.

Vrouwen die niet in een hokje passen

Aya Sabi schreef dit boek omdat ze zichzelf niet herkende in de manier waarop Maghreb-vrouwen doorgaans worden afgebeeld in de literatuur. Te vaak worden ze voorgesteld als stille, onderdrukte vrouwen. Maar de vrouwen in Half leven laten zich niet zo makkelijk in een hokje duwen. Ze zijn moedig, ze maken keuzes, ze zoeken hun weg in een wereld die ze niet altijd begrijpen en die hen ook niet begrijpt. Kortom, ze zijn sterk en kwetsbaar. Tegelijk kunnen ze door omstandigheden hun leven niet ten volle leven. Dit is waar de titel naar verwijst.

Neem Fatna, die opgroeit in een Marokkaans bergdorp in de jaren vijftig. Haar huwelijk is liefdeloos, haar toekomst lijkt vast te liggen. Maar ze heeft een talent: ze kan meesterlijk koken, een kunst die ze leerde van haar moeder. En ze gebruikt dat talent als ontsnappingsroute: het is een uitdrukking van haar identiteit en helpt haar in haar zoektocht naar haar plek in de wereld.

Hamouda, haar dochter, trekt in de jaren zeventig naar Nederland, op zoek naar een beter leven. Maar hoe bouw je een toekomst op als je de taal niet spreekt en de cultuur niet begrijpt? Ze vindt houvast in liefdesbrieven aan haar minnaar in Marokko – een stukje romantiek als reddingsboei in een zee van eenzaamheid.

En dan is er Shams, de derde generatie. Ze is in Nederland opgegroeid, heeft gestudeerd, schrijft een doctoraat. Ze probeert te begrijpen waarom de vrouwen in haar familie zo met elkaar botsen. Hoe het kan dat loyaliteit en wrok zo vaak hand in hand gaan. En of je ooit echt loskomt van het verleden.

Moeders en dochters: een universeel thema

Wat me het meest raakte aan dit boek? Dat de moeder-dochterrelatie niet alleen in de islamitische cultuur complex 

is. Dit fenomeen is tijd en cultuur overschrijdend. Blinde vlekken en het onbegrip dat daaruit voorkomt, dragen bij aan de complexiteit van heel wat moeder-dochterrelaties. Wie worstelt niet met haar moeder? Hoe vaak zeggen we niet: Ik ga het helemaal anders doen? Om dan later te ontdekken dat we meer op haar lijken dan we willen toegeven.

Sabi laat zien hoe ver de loyaliteit aan je moeder gaat, zo ver zelfs dat je er zelf een stukje van je vrijheid voor inlevert of een deel van jezelf verloochent.

Ik herkende mezelf in dit verhaal, ook al ben ik geen moslima. Ik heb ook geworsteld met enerzijds de boodschap middelmaat versiert de straat – onder geen beding opvallen – en anderzijds de verplichting om te woekeren met mijn talenten. De worsteling tussen loyaliteit en zelfontplooiing, tussen ergens aan willen toebehoren en autonomie, is universeel.

Boek: Hoe familieloyaliteit je loopbaan stuurt

Het thema van Sabi’s boek sluit nauw aan bij het boek dat ik momenteel schrijf over de impact van familieloyaliteit. Ik onderzoek daarin hoe de loyaliteit aan je gezin van herkomst je beroepskeuzes beïnvloedt en hoe je al dan niet bewust, patronen herhaalt. Net als in dit werk speelt de spanning tussen eigen verlangens en ingesleten familiedynamieken een centrale rol, waarbij de vraag opkomt in hoeverre we daadwerkelijk vrij zijn in onze keuzes of gestuurd worden door onzichtbare krachten uit het verleden.

Wat tussen de regels blijft hangen

Half leven is een boek dat je dwingt om na te denken over je eigen familiegeschiedenis. Over wat je meekreeg van thuis. De goede dingen, maar ook de beperkende overtuigingen. Zoals bij Fatna, die het talent om te koken erfde, maar ook het onvermogen om voor haar eigen behoeften op te komen.

Een prachtig boek dat je doet stilstaan bij je eigen loyaliteit.

Welk talent en welke beperkende overtuiging heb jij van je ouders meegekregen?

Andere artikelen: